Prawo budowlane a wybór fundamentów – co musisz wiedzieć przed decyzją o płycie fundamentowej?

Czym jest płyta fundamentowa i kiedy ją stosować?

Płyta fundamentowa jest jednym z rodzajów fundamentów, który coraz częściej pojawia się w zarówno prywatnych, jak i komercyjnych projektach budowlanych. Jej cechą szczególną jest jednolita, żelbetowa konstrukcja, która zajmuje powierzchnię pod całym budynkiem. Płyta fundamentowa ma kilka warstw i w przeciwieństwie do tradycyjnych ław fundamentowych nie musi znajdować się poniżej poziomu przemarzania gruntu. Jest to zasługą warstwy podsypki, na której zostaje posadowiona, a także otoczenia warstwą izolacji, która chroni nie tylko przed ucieczką ciepła, ale również przed wilgocią. Co bardzo ważne, w płycie fundamentowej prowadzi się też instalacje i może być ona zintegrowana z ogrzewaniem podłogowym, ponieważ stanowi jednocześnie podłogę parteru.

Do wykonania płyty fundamentowej stosuje się wyłącznie sprawdzoną mieszankę betonową, o klasie wytrzymałości przynajmniej C-16/20, a w niektórych przypadkach nawet C25/30 lub wyższej. Warstwa betonu wynosi minimum 20 cm. Do zbrojenia służą siatki zgrzewane ze stalowych prętów, a do izolacji styropian XPS. EPS lub EPS HYDRO.

W wielu standardowych projektach budowlanych tradycyjne ławy można łatwo zmienić na płytę, ale w niektórych sytuacjach płyta będzie zdecydowanie lepszym rozwiązaniem. Dzieje się tak np. na terenach z wysokim poziomem wód gruntowych lub z gruntem o słabej nośności. Jednak również skomplikowana bryła wznoszonego budynku jest przesłanką, by wybrać płytę – wykonanie ław fundamentowych byłoby w tym przypadku nie tylko czasochłonne, ale też trudne.

Płyta fundamentowa – 7 najważniejszych zalet

Technologia wykonywania fundamentów w formie płyty wiąże się z wieloma korzyściami, które inwestor odczuje nie tylko w trakcie prac budowlanych, ale również po ich zakończeniu. Oto 7 najważniejszych zalet płyty fundamentowej.

1. Krótki czas wykonania – wykonanie fundamentu płytowego zajmuje od kilku do kilkunastu dni w zależności od jego powierzchni i przekłada się na szybsze zakończenie inwestycji. Przed wylaniem betonu wystarczy wymienić warstwę podłoża na pospółkę, ułożyć elementy brzegowe oraz izolację, przygotować przepusty pod instalacje i ułożyć zbrojenie. Brak konieczności wykonywania głębokich wykopów ma w tym przypadku decydujące znaczenie dla czasu trwania prac.
2. Równomierny rozkład ciężaru budynku – dzięki temu, że żelbetowa płyta fundamentowa jest bardzo odporna na ściskanie i znajduje się pod całym budynkiem, a nie jedynie pod jego ścianami (jak ma to miejsce w przypadku ław fundamentowych), ciężar budynku rozkładany jest równomiernie. To skutkuje wyeliminowaniem ryzyka osiadania budynku i pękania ścian.
3. Doskonała izolacja – wykonana na warstwie pospółki płyta fundamentowa jest od spodu zaizolowana termicznie, co pozwala uniknąć powstawania mostków termicznych. Dzięki całkowitemu odizolowaniu od gruntu fundament tego typu jest powszechnie stosowany w budynkach energooszczędnych i pasywnych. Izolacja termiczna fundamentu w połączeniu z faktem, że płyta nie jest zagłębiona w ziemi, sprawia, że betonowemu podłożu nie zagrażają mikroorganizmy czy zawilgocenie.
4. Brak pustej przestrzeni pod fundamentem – przekłada się to nie tylko na mniejsze rachunki za ogrzewanie czy klimatyzację, ale również na brak możliwości pojawienia się gryzoni lub owadów.
5. Możliwość zintegrowania z ogrzewaniem podłogowym – żelbetowy fundament spełnia funkcję posadzki i na etapie rozkładania elementów zbrojących można rozprowadzić w nim także przewody systemu grzewczego – wodnego, powietrznego lub elektrycznego.
6. Oszczędność – wynika zarówno z krótkiego czasu wykonania płyty, jak i z niskich kosztów eksploatacji budynku z doskonale zaizolowanym fundamentem. Szacuje się, że koszty wykonania płyty fundamentowej są zbliżone do kosztów ław fundamentowych. W drugim przypadku są one jednak rozłożone w czasie ze względu na długi proces wykonawczy.
7. Gotowa posadzka – gotowy fundament spełnia funkcję podłogi najniższej kondygnacji i może być wykańczany w dowolny sposób. Pozwala to zminimalizować potrzebę zastosowania dodatkowej wylewki, ale trzeba pamiętać, że w niektórych sytuacjach warto ją wykonać, by wygładzić posadzkę.

Co o fundamentach mówi prawo budowlane?

Jest kilka przepisów prawa regulujących kwestie fundamentów. Podstawę stanowi Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, w której zawarto podstawowe zasady projektowania fundamentów, ale także najważniejsze wymogi związane z projektowaniem, wykonaniem oraz rozbiórką obiektów budowlanych różnego typu.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dział V, § 204. 1. podaje natomiast, że: Konstrukcja budynku powinna spełniać warunki zapewniające nieprzekroczenie stanów granicznych nośności oraz stanów granicznych przydatności do użytkowania w żadnym z jego elementów i w całej konstrukcji. Fundamenty muszą spełniać wspomniane warunki stanu granicznego nośności, aby mogły przekazywać obciążenie budowli w sposób bezpieczny.

Regulacje z zakresu budowy fundamentów określają ponadto europejskie normy Eurocode, czyli Eurokody mające status Polskich Norm. Zebrane w 10 pakietów, regulują szczegółowo zasady projektowania konstrukcji różnego typu, przy czym Eurokod: Podstawy projektowania konstrukcji (PN-EN 1990) oraz Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje (PN-EN 1991) są dokumentami ogólnymi i ich zastosowanie jest koniecznością podczas projektowania obiektów każdego rodzaju. W kontekście fundamentów szczególne znaczenie mają:

• Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu (PN-EN 1992) – określa kwestie dotyczące wymiarowania, wytrzymałości materiałów, m.in. betonu czy stali zbrojeniowej, a także bezpieczeństwa konstrukcji. Znajdują się tu również zalecenia dotyczące budowy fundamentów płytowych pod budynkami jedno- i wielopoziomowymi.
• Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne (PN-EN 1997) – omawia zagadnienia geotechniczne projektowania obiektów, m.in. badanie podłoża i wykonywanie obliczeń związanych z nośnością oraz osiadaniem budynków. Zawiera obszerny rozdział dotyczący fundamentów bezpośrednich omawiający wspomniane już zagadnienie stanów granicznych oraz projektowania i przygotowania podłoża.

Ponadto zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego informacje o sposobie posadowienia budynku powinien zawierać projekt architektoniczno-budowlany, a bardziej szczegółowe dane na ten temat umieszcza się w projekcie technicznym.

Warto też wiedzieć, że roboty budowlane, w tym te związane z wykonaniem fundamentów, objęte są tzw. rękojmią. W kwestii odpowiedzialności za wady budowlane stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, poruszającego zagadnienia wspomnianej rękojmi i gwarancji.

Zmiana fundamentu tradycyjnego na płytę – czy wymaga pozwolenia?

Gotowe projekty domów jednorodzinnych przeważnie uwzględniają fundamenty tradycyjne w postaci ław. Najczęściej jednak inwestor może uzgodnić wprowadzenie zmian w tym zakresie, tak aby w projekcie uwzględniono płytę fundamentową. Takie modyfikacje, zanim jeszcze projekt trafi do urzędu z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę, nie wiążą się z żadnymi konsekwencjami – wymagają jednak dostosowania projektu i przeprowadzenia nowych wyliczeń materiałowych. Co dzieje się w sytuacji, gdy inwestor uzyskał już pozwolenie na budowę, a pomysł zmiany ław na płytę fundamentową pojawił się później?

Ustawa Prawo budowlane przewidziała takie sytuacje. Klasyfikuje ona zmiany w projekcie jako:

• istotne – m.in. zmiana liczby kondygnacji, znacząca zmiana powierzchni zabudowy, wysokości czy długości budynku, zmiany sposobu użytkowania;
• nieistotne – takie, które nie mają większego znaczenia dla ogólnego przeznaczenia, charakteru czy konstrukcji budynku, np. zmiana materiału, z którego powstanie konstrukcja, kąta nachylenia dachu, rozmieszczenia okien lub drzwi, wykończenia elewacji, rozprowadzenia instalacji itp.

Przeważnie zmiana sposobu posadowienia budynku należy do kategorii zmian nieistotnych, ponieważ nie wpływa na kluczowe dla budowy parametry. Trzeba jednak pamiętać, że ostateczną decyzję tym zakresie zawsze podejmuje projektant. Jeśli uzna określoną zmianę za nieistotną, wystarczy odnotować ją w dokumentacji budowy, dołączając do niej stosowny opis i rysunki. Konieczność uzyskania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę pojawia się tylko w przypadku zaistnienia zmian istotnych.

Prawo budowlane daje inwestorom swobodę wyboru rodzaju fundamentów, o ile spełniają one wszelkie wymagania techniczne i zapewniają użytkownikom budynków pełne bezpieczeństwo. Decyzję o zastosowaniu płyty najlepiej podjąć podczas projektowania domu, ale zmiany można wprowadzić również później, gdy urząd wydał już pozwolenie na budowę.