Rura wodociągowa uniemożliwiająca zabudowę działki

Obawiam się, że z uwagi na upływ czasu, ponad 30 lat, od kiedy rurociąg znajduje się tej działce, może skutkować tym, że już nic naszemu klientowi nie uda się zdziałać. Jeśli bowiem minął okres 30 lat, właściciel odcinka rurociągu może dysponować i czasem, i przesłankami do zasiedzenia. Tylko jednak w przypadku, jeśli na działce jest widoczne urządzenie, gdyż jest to zasadniczo ważne.

Zasiedzenie służebności przesyłu

Należy ustalić, czy właściciel rurociągu nie ma prawa do dysponowania gruntem, czy nie dostał decyzji o wywłaszczeniu (zapewne jeszcze za poprzednika prawnego) lub innej podstawy do zajęcia opisanego gruntu.

Na podstawie art. 292 Kodeksu cywilnego (K.c.) – dopuszczalne jest zasiedzenie służebności przesyłu (wyrok SN z dnia 11 marca 2005 r., sygn. akt II CK 489/04, LEX nr 301735). Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 K.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia (post. SN z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt I CSK 171/08, OSNC 2010, nr 1, poz. 15). „Dopuszczalność nabycia przez zasiedzenie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu unormowanej w art. 305¹ – 305⁴ K.c. nie budzi wątpliwości w świetle orzecznictwa Sądu. Korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed dniem 1 lutego 1989 r., stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa. Jeszcze przed wprowadzeniem służebności przesyłu w 2008 r. zakłady przesyłowe mogły nabyć przez zasiedzenie prawo do korzystania z cudzej działki. Okres posadowienia instalacji przed 2008r. dolicza się do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności” (uchwała SN z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt 111 CZP 18/13, „Rzeczpospolita” PCD 2013/119/2).

„Przedmiotowe linie w niniejszej sprawie są elementem majątku zarządzanym przez poprzedników prawnych Orange , zaś własność tych urządzeń należała najpierw do Skarbu Państwa, zgodnie z obowiązującą w prawie cywilnym do dnia 1 lutego 1989 r. koncepcją jedności własności państwowej zakładającej, że własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługuje niepodzielnie Państwu. Następnie do przedsiębiorstwa państwowego, a następnie do powstałych w wyniku jego przekształcenia spółek prawa handlowego”.

Widoczność rury wodociągowej

Zgodnie z art. 292 K.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności wymagałoby zatem, czy wodociągi i jego poprzednicy prawni korzystali z trwałego i widocznego urządzenia na nieruchomości należącej obecnie do pana Pawła.

Sama rura, która jest zakopana, nie może być uznana za widoczne urządzenie.

Warto tu przytoczyć pogląd Sądu Najwyższego, który kilkukrotnie wypowiedział się za możliwością ustalenia nabycia prawa przez zasiedzenie w innym postępowaniu aniżeli w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia, jak i o możliwości nabycia w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa, w szczególności również przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu, co nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r.

Dopuszczalność nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, a także samej służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo przesyłowe została potwierdzona w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por. np. uchwała z dnia 17.01.2003 r., sygn. akt III CZP 79/02, OSNC z 2003 r., nr 11, poz. 142, wyrok z 31.05.2006 r., sygn. akt IV CKS 149/05, LEX nr 258681, postanowienie z dnia 8.09.2006 r.). i w doktrynie.

Bieg terminu zasiedzenia

Nie ulega wątpliwości, że początek biegu terminu zasiedzenia datuje się na okres, kiedy to przedsiębiorstwo państwowe objęło w posiadanie urządzenia przesyłowe, a tym samym i nieruchomość poprzedników prawnych wnioskodawców w zakresie, w jakim urządzenia te tam przebiegały. Posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 K.c. i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu (art. 292 K.c. w zw. z art. 172 K.c.). (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., sygn. akt V CSK 502/10 , LEX nr 1096048). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych może natomiast do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w stosunku do Skarbu Państwa w rozumieniu art. 338 K.c. co uniemożliwiało im, podobnie jak w przypadku art. 128 K.c. nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych. Dopiero wprowadzenie zmian do Kodeksu cywilnego stworzyło z dniem 1 lutego 1989 roku dla państwowych osób prawnych, a takimi były przedsiębiorstwa państwowe, możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., sygn. akt V CSK 502/10 , LEX nr 1096048, z dnia 25 stycznia 2006 r., sygn. akt I CSK 11/2005 Monitor Prawniczy 2006/24 str. 1341). Powyższe oznacza, że w okresie sprzed daty 1 lutego 1989 roku, kiedy obowiązywał art. 128 K.c. wyrażający zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, to Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe był posiadaczem urządzeń przesyłowych i cudzej nieruchomości, na której je posadowiono.

Zgodnie z art. 176 § 1 K.c. przedsiębiorca może doliczyć do swojego (i swoich poprzedników prawnych) okresu posiadania okres posiadania Skarbu Państwa (jako poprzednika w posiadaniu), o ile zostaną spełnione wskazane w tym przepisie przesłanki. Dotyczy to przede wszystkim obowiązku udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa. Wymaga ponownego podkreślenia, iż nie chodzi o wykazanie, iż uczestnik jako spółka jest następcą prawnym swojego poprzednika – przedsiębiorstwa państwowego, jak przyjął to bezkrytycznie Sąd I instancji, lecz o wykazanie przeniesienia posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego uczestnika (por. analogicznie uzasadnienie wyroku SN z 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt II CSK 433/13). Przeniesienie posiadania służebności przesyłu zgodnie z art. 352 § 2 K.c. może nastąpić w sposób określony w art. 348–351 K.c. W toku procesu zabrakło jakichkolwiek dowodów wskazujących na taki sposób przeniesienia posiadania służebności.

Odszkodowania za rurę uniemożliwiającą zabudowę działki

Pan Paweł powinien najpierw wystąpić do właściciela rurociągu z żądaniem wydania dokumentu dysponowania jego gruntem na cel ułożenia tegoż rurociągu. Nieruchomość mogła być wywłaszczona na mocy nieobowiązującej już ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Jeśli nie ma podstaw do zasiedzenia, można razem z żądaniem przesunięcia rury, dochodzić odszkodowania za bezumowne korzystanie za 10 lat wstecz, a więc co najwyżej 2007–2017.

Odszkodowanie to odpowiada wartości czynszu, jaki otrzymałby nasz klient, wydzierżawiając grunt. Będzie to pas gruntu plus droga dojazdowa. Podkreślam, musi on zacząć do pisma i odpowiedzi na nie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2005 r., sygn. akt II CK 489/04
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt I CSK 171/08
4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt 111 CZP 18/13
5. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt III CZP 79/02
6. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2006 r., sygn. akt IV CKS 149/05
7. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., sygn. akt V CSK 502/10
8. Wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt II CSK 433/13

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.