Naruszenie stosunków wodnych poprzez niwelację terenu, co za to grozi?

Roboty ziemne a roboty budowlane

W żadnym punkcie ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane nie definiuje niwelacji terenu jako robót budowlanych, toteż z założenia wykonanie jej nie musi być poprzedzone uzyskaniem pozwolenia. Jednak może ona stanowić etap przygotowawczy do rozpoczęcia budowy lub robót budowlanych – w ten sposób definiuje ją art. 41 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego. W myśl przepisów podnoszenie terenu wchodzi w skład prac przygotowawczych, jest uwzględnione w pozwoleniu na budowę, nawet jeśli nie rozpoczęły się właściwe prace budowlane (np. przygotowywanie fundamentów budynku), ponieważ podniesienie terenu w tym przypadku oznacza rozpoczęcie budowy. A zatem jeśli inwestor rozpoczyna prace zmierzające do zniwelowania terenu pod przyszłą budowę przed uzyskaniem ostatecznej decyzji zezwalającej na budowę, jego działania są traktowane jako samowola budowlana i jako takie mogą być przyczyną nałożenia na niego kar przez organy nadzoru budowlanego.

Niemniej jednak na gruncie obowiązujących przepisów roboty ziemne i roboty budowlane to nie to samo, i należy je rozróżnić. Roboty ziemne, tak jak w opisanym przez Pana przypadku, mające na celu podniesienie terenu, nie mają związku z robotami budowlanymi. Przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 5 listopada 2003 r. (sygn. akt IV SA 1131/2002) stwierdził:

„Niwelacja terenu, wyrównanie poziomu gruntu czy też jego podwyższenie nie stanowią robót budowlanych, które podlegają regulacji prawa budowlanego. Mogą natomiast być przedmiotem oceny w postępowaniu dotyczącym naruszania stosunków wodnych. Kwestie te reguluje obecnie art. 29 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne”.

Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 16 stycznia 2008 r. (sygn. II SA/Rz 731/07, LEX nr 487256):

„Budowla ziemna oznacza budowlę, której podstawowym tworzywem jest ziemia. Budowla taka jest wykonana w gruncie lub z gruntu. Przykładem budowli ziemnej może być wykonany z ziemi wał czy wykonany z ziemi kopiec. Budowla ziemna musi mieć charakter kubaturowy, być widoczna i istnieć w kategoriach obiektywnych. Niemożliwym jest uznanie za »budowlę ziemną« każdego przesunięcia i rozplantowania warstwy ziemi, zwłaszcza przesunięcia niepowodującego powstania widocznej budowli i niemającego na celu w bliższej lub dalsze przyszłości wykonanie jakiegokolwiek obiektu budowlanego”.

Jednak innej kwalifikacji takich robót ziemnych dokonał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 22 sierpnia 2008 r. (sygn. II SA/Gl 152/08, LEX nr 509803):

„Dla zakwalifikowania skutków robót ziemnych jako budowli ziemnej wystarczające jest, aby stanowiły one pewną całość techniczno-użytkową o określonej konstrukcji i funkcji. Za taką całość można uznać także skutek wykonanych robót niwelacyjnych, jeśli doszło do celowego nawiezienia czy przemieszczenia wielkich mas ziemi skutkującego powiększeniem płaskiej części terenu.

Zobacz też: Podnoszenie terenu przez sąsiada

Prace polegające na wyrównaniu terenu naruszające stosunki wodne

Jednakże trzeba zaznaczyć, że co do zasady prace polegające na wyrównaniu terenu nie są robotami budowlanymi w rozumieniu Prawa budowlanego, ale jak to zostało zaznaczone wyżej, mogą być przedmiotem badania z uwagi na ewentualne naruszenie stosunków wodnych na podstawie § 29 rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity: Dz. U. 1999 r. Nr 15 poz. 140). Zatem dokonywanie zmiany naturalnego spływu wód opadowych w celu kierowania go na teren sąsiedniej nieruchomości bez zgody jej właściciela lub zarządcy jest zabronione. Zgodnie z brzmieniem art. 29 ust. 1 Prawa wodnego (Dz. U. z 2005, Nr 239, poz. 2019) – właściciel gruntu nie może więc: 1. zmieniać stanu wody na gruncie, a zwłaszcza kierunku odpływu znajdującej się na jego gruncie wody opadowej, ani kierunku odpływu ze źródeł ze szkodą dla gruntów sąsiednich; 2. odprowadzać wód oraz ścieków na grunty sąsiednie. Zatem na Panu, jako właścicielu gruntu, ciąży obowiązek usunięcia przeszkód oraz zmian w odpływie wody, powstałych na Pańskim gruncie wskutek przypadku lub działania osób trzecich, ze szkodą dla gruntów sąsiednich. To oczywiście oznacza, że jeśli na skutek zmian w ukształtowaniu terenu zostanie zalana działka sąsiednia, należy usunąć tę przeszkodę. Niemniej jednak negatywny wpływ zmienionych stosunków wodnych na grunty sąsiednie bywa zjawiskiem długotrwałym, niedającym się stwierdzić jednoznacznie przy jednorazowych oględzinach (por. wyrok WSA w Białymstoku, z 12 listopada 2011 r., II SA/Bk 587/09). Stwierdzenie zmiany stosunków wodnych winno zostać potwierdzone stosowną ekspertyzą. Jeżeli zarzut się potwierdzi, art. 29 ust. 3 Prawa wodnego stanowi, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta może w drodze decyzji nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom (np. drenaż), jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na działki sąsiednie. Jednak Pana sąsiad winien wykazać, że doszło do zalania jego działki, aby wójt w ogóle mógł wszcząć postępowanie w tej sprawie. Sam zarzut naruszenia stosunków wodnych bez wykazania faktycznego zalania czy innego działania, kwalifikuje się do odmowy przez wójta wszczęcia postępowania, na które przysługuje zażalenie do SKO, ale trzeba wiedzieć, że takie postępowanie wszczyna się nie tylko na wniosek, ale także z urzędu.

W decyzji organ określa termin wykonania obowiązków polegających na przywróceniu stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom. Po bezskutecznym upływie terminu wykonania decyzji będzie można wszcząć w stosunku do Pana jako ewentualnego opieszałego naruszyciela postępowanie egzekucyjne określonego obowiązku, a w przypadku dalszej bierności, doprowadzić do jego zastępczego wykonania w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Innych kar ustawa nie przewiduje.

Przeczytaj też: Nawożenie ziemi na działkę

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.